بررسی داستان بیژن و منیژه شاهنامه فردوسی با تاکید بر وجوه تصویری نگارههای خروج بیژن از چاه متعلق به دوره صفوی

Abstract

نگارگری هنری زیبا و ظریف و شاهنامه کتاب زندگی است؛ هنگامی که این هنر زیبا در کنار شاهکاری جهانی (شاهنامه) قرار بگیرد منجر به آفرینش آثاری بدیع و ماندگار میشود که تفکر در آن انسان را به عالم معقول برده و راههای کمال را نشان میدهد. داستان بیژن و منیژه علاوه بر جنبههای داستانی و روایی، در بر دارنده مفاهیم والایی همچون عشق، فداکاری و خصوصیت عرفانی میباشد. هدف این پژوهش یافتن عرفان نهفته در بطن داستان بیژن و منیژه و وجوه تصویری آن در نگارههای دوره صفوی است. پرسشهای اصلی پژوهش شامل این دو مورد هستند: .1علت محبوبیت بیشتر داستان خروج بیژن از چاه برای تصویرگری چه میباشد؟ .2نگارههای مربوط به خروج بیژن از چاه در دوره صفوی چه ویژگیهایی دارند؟ دادهها در این پژوهش براساس منابع اسنادی و کتابخانهای و نیز تحلیل بصری نگارههای مورد بررسی جمع آوری شدهاند و در نهایت در چارچوب توصیفی- تحلیلی مورد ارزیابی و پردازش قرار گرفتهاند. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که به دلیل آشنایی نگارگر به عرفان، صحنه خروج بیژن از چاه توسط رستم که در بر دارنده مفاهیم حکمی و نمادین بوده بیش از سایر بخشها تصویر شده است. همچنین در این نگارهها هر سه نقش اصلی رستم و منیژه و بیژن در ارتباط با هم تصویر شدهاند و عناصر مهم در داستان همچون آتش راهنما، سنگ اکوان دیو و خوراکهای ارسالی رستم نیز در غالب نگارههای این دوره مطابق متن داستان به تصویر در آمدهاند و این عناصر سبب جذابیت بصری نگاره و نیز محبوبیت بیشتر این بخش برای تصویرگری شده است