بررسی جایگاه حکمت در تزیینات مسجد شیخ لطف الله اصفهان

Abstract

حکمت روشی برای فهم هنر اسلامی است که تاکید بر جنبه های عرفانی آن دارد. یکی از زیباترین آثار تاریخی اصفهان، مسجد شیخ لطف الله است که در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی قاپو واقع شده و به واسطه کاشیکاری¬های معرق داخل و خارج گنبد و کتیبه¬‌‌‌‌¬¬های زیبای خط ثلث علیرضا تبریزی عباسی چشم نواز گشته است. نور یکی از ویژگی های چشمگیر مسجد شیخ لطف االله است. تعبیه ماهرانه نور در فضا و بازی بسیار متبحرانه با آن بار معنایی عمیقی به فضا بخشیده است. در علم فیزیک، رنگ حاصل انکسار نور است. هارمونی رنگ در تزئینات معماری مسجد اهمیت بسزایی دارد. این اهمیت ریشه در نقش ارتباطی و مهم نور دارد. فضای مادی و گاهی محدوده معنوی جلو در ورودی مساجد را « جلوخان »می¬نامند و در حقیقت همان حریم ورودی در مسجد است که دارای ویژگی هایی چون: محصوریت فضا، پس رفتگی و جدایی از بنای اطراف و اختلاف سطح به وسیله پله بوده و اولین مرحله از سلسله مراتب ورود به مسجد محسوب می گردد. بر مبنای موارد ذکر شده و اهمیت مسجد شیخ لطف الاه از منظر حکمت، سوال مقاله اینگونه تبیین میشود؛ مبانی حکمی مسجد شیخ لطف الله اصفهان در چه عناصر و تزیینات و فضایی قابل تبیین است؟ در این پژوهش نگارندگان به معرفی و بررسی مسجد شیخ لطف الله اصفهان و ارتباط عناصر مسجد از جمله نور، رنگ، دالان، شبستان، محراب، کاشیکاری، گنبد و معانی حکمی آنها می¬پردازند. روش تحقیق وگردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه¬ای، همچنین روش گردآوری تصاویر به صورت میدانی بوده و توسط نگارنده اول عکاسی شده است. نتایج مشخص می¬کند در هنراسلامی زبان صوری اشیاء مطابق با مفاهیم بنیادی اسلام چون نور، رنگ های نمادین، بلندی و شرافت، پرهیز از تاریکی، حرکت دوار و وحدت در کثرت و کثرت در وحدت است. در واقع هنرمند مسلمان همواره سعی داشته است بنایی خلق کند که علاوه بر زیبایی و کاربرد مادی دریچه ای رو به عالم معنا ایجاد کند و از پس شکل و رنگ و نقوش، مفاهیم عمیق معنوی را بازگو کند.