بررسی و تحلیل آداب سوگواری در نگاره های شاهنامه فردوسی

Abstract

تحلیل مضامین سوگواری در نگاره‌ها که عنصری هنری و قابل تامل است، می‌تواند باعث درک عمیق‌تری از مفاهیم بنیادی سوگواری شود. همچنین لازمه شناخت نگارگری ایرانی، درک ارتباط نگاره‌ها با متن است که به آن هویت می‌بخشد. آداب و رسوم سوگواری در هر دوره جلوه‌گر عقاید و باور یک ملت است. هدف از نگارش مقاله شناخت نگاره‌هایی با مضمون سوگ در شاهنامه نگاری است که کمتر به آن توجه شده و یافتن تفاوت‌ها در آیین سوگواری بر اساس متن شاهنامه، منابع مکتوب و نگاره‌ها با رویکرد مطالعات کیفی است. این پژوهش در پی پاسخ دادن به این سوالات است:۱-عناصر و شاخصه‌های نگاره‌های سوگ در نسخ خطی شاهنامه فردوسی کدامند؟ ۲-مهم‌ترین ویژگی¬های بصری سوگ در نگاره¬های منتخب چگونه تبیین می‌شوند؟ با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان دریافت که نگاره‌های سوگ در شاهنامه با توجه به آداب و رسوم که در متن و اشعار شاهنامه به آن اشاره شده، تصویر شده‌است. بیشترین نمود‌ سوگواری در شاهنامه¬نگاری شامل: به سر و روی خود زدن، خاک بر سر ریختن، جامه چاک دادن و ... است اما بعضی از نمود‌های سوگواری که در متن شاهنامه وجود دارد، در نگاره‌ها مشاهده نمی‌شود مانند: مراحل کفن و دفن، انواع دخمه، مدت زمان سوگواری و... . روش تحقیق‌ توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. از ۱۲ نگاره‌ی یافت شده، تعداد ۶ نگاره مرتبط با مضمون سوگ و سوگواری از مکاتب ایلخانی (مغول)، هرات تیموری و صفوی (تبریز دوم و اصفهان) که به نوعی سیر تحول آن است و شاخص‌ترین نمودها را دارند، انتخاب شده‌است.