سیمای حلاج و بایزید در آینه مقالات شمس تبریزی

Abstract

با توجه به شخصیت شگفت انگیز شمس تبریزی و نقشی که در تحول شخصیت مولانا داشته است، آشنایی با افکار و دیدگاههای او از جهات مختلف حائز اهمیت است. یکی از مواردی که در مقالات شمس برای پژوهندگان تعجب برانگیز است نگاه متفاوت او با مولانا به عارفان بزرگی نظیر بایزید بسطامی و حسین منصور حلاج است. حال با توجه به نگاه مثبت و تحسین آمیز مولانا به این عارفان و نگاه نقادانه و تعریض گونه شمس به آنها، بررسی و تحلیل شخصیت این دو در مقالات شمس می­تواند این تناقض را توجیه کند. لذا در این تحقیق برآنیم تا به روش کتابخانه­ای و شیوه تحلیل محتوا سیمای بایزید و منصور حلاج را در آینه مقالات شمس به تصویربکشیم. نتایج تحقیق نشان می­دهد که شمس نظر مثبتی به عارفان شطح گو نظیر منصورحلاج و بایزید بسطامی نداشته­است، جالب این است که معمولاً نام این دو در مقالات شمس با هم ذکر می­شود و نقد شمس به آنها بیشتر ناظر به شطحیات آنهاست، زیرا در مواردی که شمس از بایزید بدون در نظر گرفتن شطحیات او صحبت می­کند وی را در مقام عارفی بزرگ و گاه صاحب کرامت - که به او الهام می شده است - می­ستاید.