اژدهاگونگی اسفندیار با رویکرد تطبیقی

چکیده مقاله

در ایـن نوشـتار بـه شـیوۀ نقـد اسطورهشـناختی و بـا رویکـرد تطبیقـی میـان حماسـۀ ایرانـی و هنـدی، شـخصیت اسـفندیار در شـاهنامه بـا شـخصیت ورتـرا در حماسـۀ هنـدی سـنجیده شــده و انــگارهای دیگــر دربــارۀ ژرفســاخت نبــرد او بــا رســتم، پیشــنهاد شــده و بــرای نخسـتینبار نشـان داده شـده اسـت کـه اسـفندیار در نبـرد بـا رسـتم، بسـیاری از ویژگیهـای اژدهـای ورتـرا را بازتـاب میدهـد و از ایـن دیـد بـا اژدهـا بسـیار هماننـد اسـت. بـر پایـۀ ایـن بررسـی، داسـتان نبـرد اسـفندیار بـا رسـتم، گونـهای نـو و دیگرگـون شـده از داسـتان نبـرد ورتـرا، اژدهـای خشکسـالی، بـا اینـدرا در اسـطورۀ هنـدی اسـت. پیونـد اسـفندیار بـا بنیانهــای دینــی برآمــده از دســتکاریهای هنرورزانــۀ داســتانپردازان یــا دینپرســتان در دورههـای سپسـین اسـت کـه زمینـۀ دور شـدن شـخصیت اسـفندیار را از تبـار اژدهایـی خـود و نزدیــک شــدن بــه چهــرهای دینــی و پهلوانــی فراهــم میکنــد. اســفندیار در رویینتنــی، کشـته شـدن بـا تیـر، زخمپذیـری از یـک نقطـۀ ویـژه و برخـی دیگـر از ویژگیهـا، یکسـره بـه اژدهـای خشکسـالی اسـطورۀ هنـدی میمانـد. آنچـه انگیـزۀ پایفشـاری اسـفندیار را بـر بسـتن دسـتان تهمتـن پدیـد مـیآورد، برآمـده از آرمانـی اهریمنـی اسـت کـه بخشـی بنیادیـن از سـاختار داسـتان نبـرد ورتـرا را بـا اینـدرا بازتـاب میدهـد.