شیر در منظومه های حماسی ایران

چکیده مقاله

«شیر» یکی از نقش آفرینان است که در شاهنامه­ فردوسی بارها از آن نام برده شده و مضامین و بنمایه­هایی را به خود اختصاص داده­است. روشن است که همه­ مضامین مربوط به شیر از شاهنامه بر نمی­آید و استقصای تامّ دراین­باره بدون بررسی دیگر منظومه‏های حماسی، که پس از شاهنامه سروده شده­اند، ممکن نیست. برای درک همه­ مضامین و اشارات مربوط به «شیر»، بررسی شاهنامه و ده منظومه‏ حماسی پس از آن (بانوگشسپ­نامه، برزونامه، بهمن­نامه، جهانگیرنامه، سامنامه، شهریارنامه، فرامرزنامه، کک کوهزاد، کوش­نامه و گرشاسپ­نامه) ضروری می­نمود که این مقاله پس از بررسی آنها مهمترین بنمایه­های اساطیری- حماسی و آیینی این جانور را استخراج، طبقه­بندی و تحلیل کرده­. این بنمایه­ها عبارت است از: شیر کپّی، شیر سپاهی، چرم شیر و رزم­افزار، توتم شیر، شیراوژنی، پیکرینگی شیر، آیین شیر­پرستی، نگه­بانی از دخمه و گنج، طلسم شیر، تعابیر نجومی شیر، کودک و شیر.