معماری و سازماندهی فضایی-اجتماعی فرهنگ کورا-ارس در حوزه های شرقی و غربی دریاچه ارومیه (مطالعه موردی محوطه های یانیک تپه، هفتوان تپه، گوی تپه)

Abstract

معماری از شاخصه‌های فرهنگی- تمدنی است که برای بازشناسی فرهنگ مادی و معنوی جوامع در دوره‌های مختلف مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در اوایل هزاره سوم پ.م هم‌زمان با دوره مفرغ قدیم و ورود فرهنگ کورا-ارس به منطقه شمال‌غرب ایران، معماری با ساختار کلبه‌‌‌ای و مدور ارائه شد که واحدهایی به صورت دایره‌وار با قطر کمتر از سه متر با پوششی تخت بودند. سپس چنین معماری به صورت راست‌گوشه و چهار‌گوش نمود یافته که مشخصه بارز و متداولش، تیرک چوبی و اجاق در مرکز خانه است. این پژوهش با هدف بررسی و تحلیل معماری فرهنگ کورا-ارس در حوزه‌های شرقی و غربی دریاچه ارومیه با تأکید بر معماری محوطه‌های یانیک، هفتوان و گوی‌تپه انجام شده است. نخست به فرهنگ کورا-ارس، محوطه‌های مرتبط و ویژگی‌های آن‌ها پرداخته شده، سپس برحسب معماری به بیان سازه‌ها و عناصر مادی پرداخته شده است، در مرحله‌ی بعد فضاهای معماری محوطه‌ها از منظر پلان و مصالح معماری با هم مقایسه شده و در جدول‌های هر محوطه ثبت شده است. در نتیجه وجوه تشابه و تفاوت در معماری محوطه‌ها شناسایی شده که می‌تواند بیانگر ادغام این گروه قومی در جمعیت بومی منطقه در حدود 2400 ق.م و همچنین پیروی از الگوهای مشخص برخاسته از نظم اجتماعی خاص جامعه‌ای باشد که سازمان و ساختار اجتماعی آن در گذر صدها سال ثابت و ساکن مانده است.