مطالعۀ تطبیقی هنر خوشنویسی بر روی ابریقهای فلزی در دورۀ سلجوقی و صفوی

Abstract

زمینه/هدف: یکی از موضوعات شایان توجه در مطالعۀ هنر فلزکاری ، جایگاه حک اکی خطوط روی ظروف فلزی است. کاربرد خط و حک اکی با خط کوفی و تبدیل آن به اشکال تزیینی پی چیده همراه با مرص عکاری روی ظروف فلزی در دورۀ سلجوقی جنبۀ تزیینی پید ا کرد. در دورۀ صفوی این جنبۀ هنری با تغییر نوع خط تشدید شد و به شکوفایی رسید. آثار فلزی مورد مطالعه در این مقاله، شامل تعداد ) 20 ( عدد ظرف فلزی از دو دورۀ سلجوقی و صفوی از موزههای )ملی ایران، متروپولیتن، ویکتوریا و آلبرت، بریتانیا، بوستون، آرمیتاژ( هستند. خوشنویسی روی این ظروف بیانگر تار یخ ساخت، نام سازنده، سفارشدهنده و مبی ن وقایع مهم در آن دوره و مضامین دعایی، عناوین و القاب صاحب اثر بوده است. پرسش اصلی این پژوهش به این صورت تبیین م یشود: هنر حکاکی خطوط ، روی ظروف فلزی در طول دو دورۀ سلجوقی و صفوی با توجه به آنالیز خطوط چه تغییراتی کرده است؟ هدف از این پژوهش، مقای سۀ هنر حکاکی خطوط در دو دورۀ سلجوقی و صفوی ر و ی ابریقهای فلزی، موجود در موزههای ذکر شده، به لحاظ کتیبهنگاری و نوع خط است. روش/رویکرد: روش تحقیق حاضر تاری خی- تحلیلی و از نوع کیف ی و شیوۀ جمعآوری دادهها کتابخانه ای است. یافت هها/نتایج : نتایج حاصل از پژوهش نشان م یده د کتیبهنگاری روی ظروف فلزی در دورۀ سلجوقی بیشتر به خط کوفی تزیینی، گل و برگدار و گاهی تزیین با نقش چهره و سر انسان حکاکی شده، که جنبۀ بصری و زیبا شناختی آن تشدید شده است. در دورۀ صفوی خطوط کتیبه با خط فارسی از انواع )ثلث، نسخ، رقاع و شکستهنستعلیق( و ظرافت بیشتر به صورت اشعاری زیبا محاط در نقش ترنج، بر بخش فلزی ظرف حکاکی شده است. هنر خوشنویسی علاوه بر خط، به عنوان نقش تزیینی و حتی معنایی فراتر از آن جنبۀ عرفانی و عاشقانه یافته، که جنب ۀ معنوی آن افزایش یافته است .