نقش مجموعۀ آرامگاهی شاه نعمت الله ولی در توسعۀ حیات شهری ماهان از دورۀ آل بویه تا قاجار

Abstract

آرامگاه شاه نعم تالله ولی، از شاهکارهای معماری عصر تیموری به شمار می رود که روند ساخت آن در گذر سده ها تا دورۀ پهلوی تداوم یافته است. این بنای شکوهمند، ن هتنها نمادی از هنر ایرانی اسامی است، بلکه هویت مذهبی و فرهنگی شهر ماهان را نیز در خود جا یداده است. این مجموعه از قسم تهای مختلفی چون: روا قها، صح نها، حمام، آب انبار، کاروانسرا و کتابخانه تشکیل شده و به یکی از شاخ صهای هنر و معماری ماهان تبدیل شده است. براساس منابع مکتوب و گمان هزن یهای انجا مشده در محوطۀ لنگر واق عدر فاصلۀ ۴ کیلومتری ماهان شواهدی ب هدست آمده که نشان می دهد سکونت در این منطقه دس تکم به دورۀ آ لبویه بازم یگردد؛ هرچند داد ههای باستا نشناختی حاکی از آن است که این منطقه در آن مقطع تاریخی از رونق اقتصادی و جمعیتی چش مگیری برخوردار نبوده، با رو یکار آمدن شاه نعمت الله ولی در عصر تیموری، ماهان حیاتی تازه یافت. این پژوهش م یکوشد علاوه بر بررسی مباحث تاریخی در مجموعۀ شاه نعم تالله ولی به جایگاه و تعامل این آرامگاه با شهرسازی ماهان از دوران آ لبویه تا قاجار بپردازد. روش پژوهش در این جستار تحلیلی-تاریخی است و جم عآوری اطلاعات ازطریق مطالعات کتابخانه ای چون استفاده از منابع مکتوب تاریخی، کتب، مقالات، پایان نام هها و تحقیقات میدانی چون مشاهدات مستقیم و تصویربرداری از بنا و محوطه صورت گرفته است. این پژوهش درصدد پاس خگویی به این پرسش است که آرامگاه شاه نعمت الله ولی چگونه بر سازمان دهی و ساختار شهر ماهان مؤثر است؟ نتایج پژوهش نشان م یدهد علاو هبر مسئله آب به عنوان یک عنصر حیاتی، وجود مقبرۀ شاه نعم تالله ولی و نفوذ ایشان در دستگاه سیاسی کشور و تردد امیران، حاکمان و مریدان به ماهان و موقعیت استراتژیک این منطقه در همسایگی کرمان، این شهر را به حلقه ای حیاتی در نظام خدمت رسانی به دارالملک تبدیل کرده و بخش زیادی از نیازهای ساکنان کرمان را فراهم م یکرد؛ درنتیجه، این رفت وآمدها و به تدریج از دورۀ قاجاریه، شهر از مرکز به جنوب و ب هصورت متحدالمرکز حول این آرامگاه مقدس گسترش یافت.