پژوهش و بررسی قلاع اسماعیلی شهرستان طبس (مطالعه موردی: قلعه غلات خرو و قلعه کوه خراوان )

چکیده مقاله

قهستان، دومین مرکز اسماعیلیان نزاری ایران در نیمة دوم قرن پنجم تا نیمه اول قرن هفتم قمری به حساب میآمده است. ولی تنها منطقهای بوده که از لحاظ استقلال سیاسی و وضعیت اجتماعی کاملاً مستقل از الموت عمل کرده و شهرها و روستاهای این منطقه بهطور کامل در تسخیر آنان بوده است. اسماعیلیان در قهستان، قلعه دُرُه)درح( در مرز فعلی ایران و افغانستان را ب هعنوان نقطه شروع قیام خود انتخاب کرده و از این منطقه توانستد دژهای متعدّدی را در سراسر قهستان به تصرف خویش درآورند. شهرستان طبس با توجه به اهمیتی که در قرون میانی اسلامی در حاشیة کویر مرکزی داشت یکی از کانونهای قدرت اسماعیلیان به حساب میآمد. مهمترین دژها ی این ناحیه که بهعنوان محل یاد میشود. » حسنصبّاح « سکونت برخی از رئیسان و محتشمان قهستان نیز بود، قلعه خراوان)خُرُوو( و بنا به قول ساکنین محل از آن با نام دیگر قلعه، قلعه غُلات است که به شدت تخریب شده و در کتاب خداوند الموت از آن یاد شده است. این نوشتار به دو روش میدانی و کتابخان های انجام شده است. در این مقاله ضمن پرداختن به ویژگیهای تاریخی و معماری این قلاع اسماعیلی در شهرستان طبس بر اسا س نوشتههای مورخین و مطالعات باستانشناسی، بیان کنندۀ این مساله خواهد بود که منطقه طبس بهعنوان یکی از پایگاههای اسماعیلیه بوده و بر این اساس با ایجاد قلاع متعدد، نقش محوری در اداره جنوب خراسان را در مقابل حکومت مرکزی در قرون پنجم و ششم هجری ایفا نمودهاند .