واکاوی جنبههای عرفانی مسجد گوهرشاد مشهد

چکیده مقاله

جستار پیش رو پژوهشی است در خصوص مسجد گوهرشاد، بنایی که با گذشت 600 سال همچنان مستحکم و ماندگار، باقی مانده است. گنبد خوشرنگ مسجد گوهرشاد که منقش به کاشیکاری فیروزهای است به راستی معانی زیادی را دربر میگیرد. به طوری که یکی از نفیسترین مجموعه تزیینات کاشیکاری در معماری ایران را میتوان در مسجد گوهرشاد مشاهده کرد. ابعاد زیباشناختی نقوش و کتیبهها همان بار معنوی و محتوایی نقوش را معرفی میکند. در این پژوهش به معرفی جنبههای عرفانی مسجد گوهرشاد، همچنین به رنگ آبی فیروزهای و بار معنایی و عرفانی این رنگ آسمانی پرداخته شده است. پرسش اصلی تحقیق بر اساس رنگ گنبد، نقوش و خوشنویسی، کاشیکاری و ارتباط آن با فضای معنوی داخلی مسجد مطرح میشود؟ هدف اصلی این پژوهش تحلیل نقوش و کتیبهها و تأثیرپذیری رنگ آبی فیروزهای و همچنین واکاوی جنبههای عرفانی مسجد گوهرشاد میباشد. روش تحقیق تحلیلی توصیفی و از نوع کیفی است. روش گردآوری دادهها کتابخانهای و عکسبرداری از فضای داخلی - مسجد گوهرشاد میباشد. نتایج تحقیق حاکی از این است که رنگ آبی فیروزهای در کنار دیگر رنگهای کاشی با وجود ترکیبهای موزون و خیره کننده همراه با نقوش انتزاعی، ذهن آدمی را به سمت پروردگار سوق میدهد. نقوش و خوشنویسی علاوه بر دیدگاه ظاهری، دیدگاه معنوی که سرشار از معنا و محتوا است، ارائه میکنند. نظم هندسی و نحوه قرار گرفتن عناصر کنار یکدیگر بیننده را مجذوب میکند. ترکیب رنگها با رنگهای آبی و فیروزهای از جمله ترکیبهای چشم نواز در کاشیکاری است. زائران با مشاهده کاشیکاری معرق و هفترنگ و کتیبهنگاریها و قرار گرفتن در فضای روحانی و معنوی مسجد ناخودآگاه روحشان به سوی مرکزیت نقوش و معبود به پرواز در میآید و به لحاظ عرفانی به سوی معبود خود دعوت میشوند. چنانچه معماری قدسی و عرفانی اسلام بیش از همه در مسجد گوهرشاد متجلی شده است.