مطالعه تطبیقی رموز اعداد در آموزه های ادیان زرتشت و اسلام در ایران

چکیده مقاله

با مشاهده اولین بناهای ساخته شده توسط انسانها به این نکته پیخواهیم برد که هنر معماری بهترین تجلیگاه رموز دینی در طول تاریخ بوده است. معماری دینی از تلفیق هنر و دین جهت انتقال معانی معنوی بهره برده است. نمادها در معماری دینی به شیوههای مختلف نمود پیدا کردهاند. عدد نیز یکی از مهمترین جلوههای نماد میباشد که در ادیان و فرهنگهای مختلف تصورات ذهنی متفاوتی برخوردار است. تقدس یا شوم بودن اعداد در ایران باستان و ایران اسلامی تبلورهای گوناگونی دارد. در هنر دینی هر عدد کیفیتی دارد و استفاده از آن در معماری آن کیفیت را به بنا القا میکند، هرچه رموز و نمادها در هنر بیشتر بوده آن هنر مقدستر شمرده شده و صورتی روحانی پیدا کرده است، مثلا در معماری تخت جمشید این رموز به گونهای بکار گرفته شدهاند که با گذشت هزاران سال هنوز رموز تازهای از آن یافته میشود و همین امر این بنا را ماندگارتر کرده است. در معماری دوره اسلامی نیز وضع بر همین منوال میباشد. نگارندگان در این پژوهش که با استفاده از مطالعات کتابخانهای و به روش تحلیلی توصیفی انجام شده است، در صدد شناسایی رموز اعداد در ادیان زرتشت و اسلام در معماری ایران میباشند. خلاصه بررسی اسناد و کتب در آیین زرتشت و اسلام در ایران در قالب جداولی طراحی و اعدادی که به عنوان نماد در معماری مورد استفاده قرار گرفتهاند بررسی شدهاند، نتایج حاصله نشان میدهد که برخی از اعداد که با عالم معنا و متافیزیک ارتباط داشتهاند در هر دو دین اسلام و زرتشت مشترک بوده و دارای یک مفهوم بودهاند، مانند عدد هشت که در هر دو دین به عالم برتر اشاره دارد. همچنین بعضی از اعداد که در معماری دین زرتشت دارای رمز و معنای خاصی بوده با تغییر کاربرد در صورت و معنا به معماری دین و آیین اسلام در ایران نفوذ یافته و ماندگاری خود را حفظ کرده است. با این وجود میتوان بیان کرد که کاربرد و رموز اکثر اعداد بکار رفته در معماری دو دین اسلام و زرتشت در ایران دارای اشتراکاتی میباشند.