ابهام زدایی و تحلیلی بر روند شکل گیری، فروغ و فرجام آتشکدۀ آذرگشنسب

چکیده مقاله

آتشکدۀ آذرگشنسب یکی از بناهای بزرگ دورۀ ساسانی است که براساس منابع تاریخی و پژوهش های باستا نشناختی توسط «خسرو اول » ساسانی در شیز یا تخ تسلیمان امروزی ساخته شده است. درمورد مکان اولیه، روند شکل گیری، زمان استفاده و ب هخصوص علل خاموشی و یا نابودی آن بح ثهای بسیاری از طرف مورخان و باستا نشناسان مطرح شده است. پژوهش حاضر درپی پاسخ به ابهامات موجود در مورد علل خاموشی یا تخریب این آتشکده براساس مطالعۀ متون تاریخی و بازخوانی گزارش کاو شهای باستان شناختی محوطۀ مذکور است. برخی علت خاموشی آتشکده را فقدان نیایشگران و برخی نیز گسترش دهکده ای در اطراف آتشکده در حدود قرن چهارم هجر یقمری و تنگ شدن عرصه بر آتشکده ذکر م یکنند. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. نتیجۀ تحقیق نشان م یدهد که آتشکدۀ مذکور نه ب هدلیل فقدان نیایشگران و نه ب هدلیل گسترش دهکدۀ اطراف آن، بلکه احتمالاً ب هعلت شک لگیری یک روستا یا شهرک جدید در حدود اواخر قرن چهارم و یا اوایل قرن پنجم هجر یقمری خاموش و درنهایت تخریب گشته است. درواقع نگارندگان بر این عقیده هستند که از زمان تصرف این منطقه توسط مسلمانان تا زمان احداث کاخ ییلاقی آباقاخان دو دهکده یا لایۀ استقراری در این محوطه وجود داشته است. یکی از این دهکد هها زرتشتیانی بوده اند که ه مزمان با فعالیت آتشکده و از قرن اول تا حدود پایان قرن چهارم هجر یقمری در این منطقه ساکن بود هاند و دهکدۀ دیگر احتمالاً مسلمانانی -ترکان سلجوقی- بود هاند که بعد از ویرانی آتشکده و از قرن پنجم تا حدود اواخر قرن هفتم هجر یقمری در این محوطه حضور داشت هاند و آتشکده احتمالاً توسط ساکنان دهکدۀ اخیر سلجوقی برای همیشه تخریب و به خاموشی گراییده است.