تحلیل رقم نویسی پرتره یک درویش واقع در موزه توپقاپی‌سرای بر اساس تحلیل آثار منتخب کمال‌الدین بهزاد

چکیده مقاله

در بسیاری از نگاره‌های منتسب به بهزاد، بدون توجه به اسلوب و ساختار هنری وی، آثاری به‌اشتباه به این هنرمند نسبت داده‌ شده است؛ به همین دلیل روش کار در فضا‌سازی، فیگور و تزیینات در آثار این هنرمند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بررسی‌ آن‌ها اسلوب نگارگر را مشخص می‌کند و یکی از فاکتورهای مهم در جهت شناسایی تابلوهای نقاشی است؛ از این‌رو هدف اصلی این پژوهش، بررسی شیوه‌های ترسیم تزیینات، فیگور و ملحقات آن و همچنین مقایسه پرتره‌های انسانی در آثار منتخب کمال‌الدین بهزاد، با هدف شناسایی تابلو نقاشی پرتره‌ «یک درویش»، اثر نسبت داده‌شده به بهزاد است. این پژوهش به‌روش کیفی و به‌صورت توصیفی‌ـ ‌تحلیلی و تاریخی انجام پذیرفته و روش گردآوری اطلاعات برپایه مطالعات کتابخانه‌ای استوار شده است. فرضیه اصلی پژوهش بدین‌صورت طرح می‌شود: با بررسی و تحلیل نمونه‌کارهای منتخب بهزاد، نگاره پرتره «یک درویش» اثر بهزاد نیست. نتایج بررسی نشان می‌دهد، تزیینات فیگور و اشیای وابسته (لباس، کلاه،‌ عمامه‌ و غیره)، در هر دوره‌ می‌تواند نشانه‌های مشخصی برای شناخت آثار بهزاد باشد. با بررسی الگوهای تصویری و تزیینی و ارائه مستندات تحلیلی در جداول ارائه‌شده، پی برده می‌شود که پرتره یک درویش واقع در موزه توپقاپی سرای استانبول، می‌تواند اثری از هنرمند دیگری باشد که به بهزاد نسبت داده‌ شده است. این اثر از اسلوب به‌کاررفته در آثار بهزاد بهره نبرده است و دارای مشخصه‌های بارز آن نیست. این اثر بر طبق نشانه‌های موجود، احتمالاً متعلق به نقاشی عثمانی بوده است. نقاشان عثمانی تلاش می‌کردند تا از نقاشان ایرانی نیز تأثیر بگیرند که تقابل نقاشی ایرانی با نقاشی غربی را در آثار این هنرمندان می‌توان مشاهده کرد. درنهایت با بررسی الگوهای تصویری و تزیینی نگاره‌ها، می‌توان به شناخت بهتری در آثار بهزاد رسید.