بررسی سبک شناسانه حروف اضافه و معانی آ‌ن‌ها در قصاید خاقانی

Abstract

هدف از این مقاله، بررسی سبک‌شناسانۀ حروف اضافه در قصاید خاقانی است. حروف اضافه با توسع معنایی گسترده‌ای که دارند به عنوان یکی از سازه‌های تاثیرگذار زبان، نقش تعیین کننده‌ای در هویت بخشیدن به سایر عناصر زبانی از جمله اسم‌ها، فعل‌ها، صفت‌ها و قیدها دارند. پرداختن به معانی گوناگون حروف اضافه در ساخت‌های مختلف که نوعی ساختارشکنی نحوی و ویژگی سبکی به شمار می‌رود نیز از اهداف این پژوهش است. بدین منظور با مطالعۀ قصاید خاقانی، مواردی که از حیث نوع کاربرد دارای اهمیت و سازگار با موضوع بحث ما بود استخراج شد و بر اساس لایۀ نحوی سبک‌شناسی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که: خاقانی برای حروف اضافه نیز همچون سایر عناصر زبان اهمیت خاصی قایل است و تنوع معنایی آن‌ها را پیوسته مد نظر دارد؛ کاربرد حروف را از حوزۀ دستور زبان تا حوزۀ بلاغت و بدیع ارتقا داده است و آن‌ها را از عناصری تقریبا خنثی به سازه‌هایی کلیدی و بی جایگزین تبدیل کرده‌است؛ همچنین در استفاده از حروف اضافه، آزادی عمل خاص و منحصر به فردی دارد و نهایتا نمونه‌های نادری از کاربرد حروف اضافه در دیوان خاقانی وجود دارد که امروزه تنها در گویش مناطق خاصی از ایران دیده می‌شود و در زبان معیار نشانی از آن‌ها نیست.