بررسی و تحلیل نقوش و تزئینات ادوات جنگی دوره صفویه (مطالعه موردی : خنجر و شمشیر)،

چکیده مقاله

به علت موقعیت جغرافیایی ایران که در مسیر مبادله و فروش سلاح های دست ساز قرار داشت، توجه صنعت گران و جنگ افزارسازان ایرانی به ساخت و تزئین بیشتر و بهتر سلاح جلب شد. ایران از جمله کشورهای پیشرو در صنعت فلزکاری و به خصوص اسلحه سازی در طول تاریخ بوده است. پیشرفت صنعت اسلحه سازی در دوره صفویه بسیار آشکار است. شرایط استراتژیک ایران از یک سو و درگیری های پیآپی در درون و بیرون مرزهای آن از سوی دیگر، منجر به نیاز مبرم ایرانیان به جنگ افزار و اسلحه شده بود و این نیاز خود موجب رشد روز افزون این صنعت نزد ایرانیان بود. فلزکاری در دوره صفویه و ساخت اسلحه از اواخر قرن ده هجری زبان زد همگان شد. بعد از این دوره ساخت جنگ افزارهای سرد نسبت به دوره های قبل کاهش یافت اما ارزش این جنگ افزارها به حدی بود که ساخت و رواج سلاح گرم نیز نتوانست از ارزش آنها بکاهد. آنچه در دوره صفویه در صنعت اسلحه سازی ایران رخ می دهد، نتیجه تغییر و تحولاتی است که طی سالیان دراز بر صنعت اسلحه سازی گذشته است و اوج این تحولات در دوره صفویه منجر به ساخت سلاح هایی می شود که امروزه زینت بخش بسیاری از موزه ها است. اهمیت سلاح های دوره صفویه هم به دلیل تولید برای عرضه و تبادل به سایر کشورها و هم اهمیت ساخت سلاح به منظور دفاع در برابر حملات پیش روی کشور می باشد. در این پژوهش به سوالات زیر پاسخ داده شده است: ادوات خنجر و شمشیر در هنر فلزکاری در دوره صفویه شامل چه نقوش و تزئیناتی بوده و چگونه قابل تقسیم بندی و تحلیل است؟ آیا طرح ها و نقوشی که بر روی دسته و تیغه شمشیرها و خنجرها و نیام آنها وجود دارد با هم مرتبط اند؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است که در این دوره از نقوش انسانی و حیوانی، گیاهی، ختایی، اسلیمی و طبیعت گرایانه و حتی خوشنویسی در تزئین سلاح ها به ویژه خنجرها و شمشیرها استفاده شده است. مینیاتور دوره صفویه را می توان بر روی دسته و نیام خنجرها و شمشیرهای این دوره مشاهده کرد. وجود ارتباطات تصویری کاملا مشابه و یا به صورت موضوعی را به وضوح می توان در اجزای تشکیل دهنده خنجرها و شمشیرها مشاهده کرد. گردآوری اطلاعات این پژوهش به روش کتابخانه ای و روش پژوهش توصیفی_ تحلیلی است.