بررسی و تحلیل آیات قرآنی در فرش دستباف

چکیده مقاله

قالی ایران به عنوان یک هنر ارزشمند ملی با طرح‌های گوناگون دارای مضامین و پیامهای مختلفی است و نماد هنر اصیل و فرهنگ غنی ایران زمین است و دارای عناصر تزئینی مختلف می‌باشد که کتیبه یکی از آن‌هاست و انواعی دارد. فضای کتیبه در فرش غالباً با آیات قرآن، ادعیه و اسماء الهی تزئین شده و چون خط در ایران اسلامی از عناصر مهم هنرهای تزئینی است، از خطوط مختلفی در این کتیبه‌ها استفاده شده است. همچنین اعتقاد به رسیدن به خیر و برکت در پی توسل به ادعیه، عامل گسترش کتیبههای قرآنی در فرش می‌باشد. هدف از تدوین این مقاله بررسی جایگاه آیات قرآنی و مطالعه دعاها و اسماءالهی در فرش دستباف میباشدکه با تاکید بر 7 نمونه قالیچه به انجام رسیده است. این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سؤالات می‌باشد: 1. دلیل استفاده از آیات در فرش چه بوده و بیشتر از چه آیاتی استفاده شده است؟ 2. فرشهای دارای آیات چه کاربردی داشتهاند؟ روش تحقیق در این مقاله، توصیفی-تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات، منابع تصویری کتابخانه‌ای و موزه‌ای میباشد. با بررسی 7 نمونه قالیچه محرابی مربوط به دوره صفوی این نتیجه حاصل شد که تزئینات و خط نگاره‌های این قالی‌ها به سبب کارکرد دینی آن‌ها غالباً در نیمه فوقانی قرار گرفته و کتیبه و حاشیه‌های حاوی خط نگاره در آن‌ها بسیار است. در تمام این نمونه‌ها آیات و اسماء الهی وجود دارد که آیه الکرسی پرکاربردترین آن‌هاست که در تمام نمونه‌ها تکرار شده و در 3 نمونه نیز از ادعیه مانند دعای نادعلی و دعاهای کوچکتر استفاده شده است.