بررسی تاریخچه‌ی آموزش زبان فرانسه در شهر مشهد: دوره‌ی قاجار و پهلوی اول

چکیده مقاله

مشهد در دوره‌ی قاجار شاهد حضور مسافران و مهاجران غیر فارسی‌زبان بود. از این‌رو، آموزش زبان‌های فرانسه، روسی و انگلیسی متناسب با نیازهای ساکنان این شهر ارائه می‌شد. زبان فرانسه پس از زبان روسی، از اواخر دوره‌ی قاجار در مشهد رایج شد و سپس جای خود را به زبان انگلیسی داد. زبان فرانسه حدود نیم قرن مهم‌ترین زبان خارجی رایج در مشهد بود و هدف این مقاله بررسی عوامل موثر بر رواج آموزش این زبان و سیر تغییرات شیوه‌ی آموزش آن در مشهد است. با توجه به مؤلفه‌های متعدد دخیل در آموزش و اشاعه‌ی زبان فرانسه در مشهد، پژوهش حاضر به واکاوی این پرسش می‌پردازد که چه مؤلفه‌هایی بر آموزش زبان فرانسه در مشهد مؤثر بوده‌اند؟ و چگونه زبان فرانسه به مهم‌ترین زبان خارجی مشهد در دوره‌ی قاجار و پهلوی تبدیل شد؟ در این مقاله، با اتکا به روش کتابخانه‌ای، طیف متنوعی از منابع اولیه، شامل روزنامه‌های محلی مشهد در دوره‌‌ی قاجار و پهلوی مورد کاوش قرار گرفتند. متعاقباً، اسناد منتشر نشده و پرونده¬های تدریس معلمان فرانسوی و ایرانی جمع‌آوری و تحلیل شدند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آموزش زبان فرانسه در مشهد ابتدا به صورت خصوصی و در میان اعیان رواج داشت. استخدام مستخدمان خارجی فرانسوی‌زبان، مانند بلژیکی‌ها، به گسترش این زبان کمک کرد. گسترش روابط فرهنگی ایران و فرانسه و توجه به این زبان در ساختار آموزشی، زبان فرانسه را به مهم‌ترین زبان خارجی در مدارس تبدیل کرد. در این میان، کلاس‌های خصوصی و آموزشگاه‌های زبان نیز نقش مهمی در آموزش این زبان ایفا کردند.