ارزیابی آسیب پذیری مناطق پیراشهری بیرجند در برابر تغییرات اقلیمی

چکیده مقاله

افت جمعیت استان خراسان جنوبی روستایی است که در دو دهه گذشته رخداد­های شدید آب و هوایی را تجربه کردند، این بخش از جمعیت به دلیل وابستگی قابل‌توجه به تغییرات آب و هوایی آسیب­پذیر هستند. کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین گزینه معیشتی حساس به اقلیم در مناطق روستایی استان منبع اصلی اقتصاد محلی را شکل می‌دهد، بنابراین این جمعیت در سال­های اخیر به­عنوان مهاجران زیست‌محیطی و اقلیمی بدنه اصلی مناطق پیراشهری را به­ویژه در شهر بیرجند ایجاد کرده‌اند. به­منظور کشف ابعاد آسیب‌پذیری مناطق پیراشهری از 20 شاخص کمی بیوفیزیکی،اجتماعی و اقتصادی استفاده شد. جهت تجزیه‌وتحلیل این داده­ها روش تجزیه‌وتحلیل مؤلفه‌های اصلی(PCA) به­کار رفت. نتایج به‌دست‌آمده این پژوهش نشان داد که شرایط اجتماعی-اقتصادی فعلی و افزایش فشار محیطی درنتیجه تعاملات بین انسان و محیط‌زیست عوامل اصلی آسیب‌پذیری در اکثر مناطق پیراشهری بیرجند می‌باشد که بر اساس درجه آسیب-پذیری در برابر تغییرات اقلیمی ظرفیت­های متفاوتی دارا می­باشند. نواحی پیراشهری واقع در غرب و جنوب­غرب بیرجند از جمله چهکند، حاجی آباد، کلاته قاینی بالاترین میزان آسیب­پذیری در برابر پیامدهای تغییرات اقلیمی را دارا می­باشند. نتایج این پژوهش می­تواند برای تصمیم‌گیری در خصوص انتخاب استراتژی­های سازگاری با تغییرات اقلیمی در مناطق پیراشهری بیرجند بر اساس میزان آسیب­پذیری این مناطق برای مدیران و برنامه­ریزان کاربرد داشته باشد.