اثر شرایط نگهداری بنه در طی دورة رکود تابستانه، بر رشد رویشی و زایشی زعفران

چکیده مقاله

شرایط محیطی به خصوص دما از عوامل بسیار مهم در وقوع مناسب مرحلة گل­انگیزی زعفران در طی تابستان می­باشد. در این راستا، به منظور بررسی اثر شرایط نگهداری بنه بر رشد زایشی زعفران، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با هفت تیمار و سه تکرار در سال زراعی 99-1398 در مزرعه­ای شخصی واقع در شهرستان قاینات اجرا شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: 1- کشت بنه­ها در 15 خرداد­ماه و استقرار در دمای محیط (به­عنوان شاهد) 2- کشت بنه­ها­ در 15 خردادماه همراه با مصرف بقایای گیاهی گندم به میزان 8 تن در هکتار، 3- کشت بنه­ها در 15 خردادماه همراه با انجام آبیاری تابستانه در مرحله گل­انگیزی (20 مردادماه)، 4- نگهداری بنه­ها در دمای محیط از 15 خرداد (در انبار دارای تهویه مناسب و سایه) و سپس کشت آن­ها در اواسط شهریور (بعد از سپری شدن دوره گرما)، 5- نگهداری بنه­ها در انکوباتور به مدت 3 ماه از 15 خرداد با دمای ثابت (25 درجه سانتی­گراد) و کشت آن­ها در 15 شهریورماه، 6- نگهداری بنه­ها در انکوباتور از 15 خرداد با دمای متغیر مشابه با روند تغییرات دما در محیط طبیعی ولی در دامنة مناسب برای گل­انگیزیِ زعفران (به مدت یک­ماه در هر یک از دماهای 20، 25 و 20 درجة سانتی­گراد) و سپس کشت آنها در 15 شهریورماه و 7- نگهداری بنه­ها در دمای محیط از 15 خرداد و انتقال به انکوباتور در 15 مردادماه (همزمان با دوره گل­انگیزی) با دمای 25 درجه سانتی­گراد و سپس انتقال آنها به مزرعه در 15 شهریورماه. در پاییز سال 1398 صفات مرتبط با رشد رویشی و زایشی زعفران اندازه­گیری شدند. صفات مورد مطالعه شامل تعداد، طول و وزن خشک کاتافیل­ها، تعداد گل، متوسط وزن و طول گل، طول کلاله، سرعت ظهور برگ و گل، عملکرد گل و عملکرد کلاله بودند. نتایج نشان داد که آبیاری تابستانه موجب افزایش نسبی تعداد، طول و وزن کاتافیل (چمچه یا برگ­های سفید غشایی) در مقایسه با تیمار شاهد شد. نگهداری بنه­ها در بیرون از محیط خاک (انبار یا انکوباتور) موجب کاهش وزن و طول کاتافیل شد. تیمار آبیاری تابستانه از نظر تعداد گل، سرعت گلدهی و عملکرد گل تفاوت معنی­داری با تیمار شاهد نداشت، ولی سایر تیمارهای آزمایشی به خصوص نگهداری بنه در انبار باعث کاهش صفات مذکور شدند. بیشترین مقادیر متوسط طول گل و متوسط وزن تک­گل (به­ترتیب ­6/7 سانتی­متر و 37/0 گرم) و طول کلاله (83/2 سانتی­متر) در تیمار مصرف بقایای گیاهی به­دست آمد. تیمار مصرف بقایای گیاهی با وجود کاهش دمای حوزة قرارگیری بنه در طی دورة گل­انگیزی، نتوانست موجب بهبود عملکرد گل و کلاله شود. بیشترین مقادیر عملکرد کلاله به­ترتیب در تیمارهای شاهد، آبیاری تابستانه و مصرف بقایای گیاهی (به­ترتیب 07/8، 28/7 و 40/6 کیلوگرم در هکتار) و کمترین مقدار این شاخص به­ترتیب در تیمارهای نگهداری بنه در انبار، ذخیره­سازی در دمای متغیر انکوباتور، نگهداری تلفیقی در انبار و انکوباتور و ذخیره­سازی بنه در دمای ثابت انکوباتور (به­ترتیب با 24/3، 68/3، 89/3 و 28/4 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد. در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد که سپری شدن دورة گل­انگیزی زعفران در درون خاک به طور قابل توجهی باعث بهبود گلدهی گیاه در مقایسه با سپری شدن این دوره در بیرون از خاک (انبار یا انکوباتور) شد.