رویکرد کیفیت زندگی سکونتگاه های مرزی در برنامه های توسعه پنج ساله ایران

چکیده مقاله

مناطق مرزی به ویژه در ایران، از اهمیت بی¬بدیلی برخوردار است. توجه به کیفیت زندگی مناطق و سکونتگاه¬های مرزی یک راهبرد مهم و اساسی در راستای توسعه مرزها و همچنین توسعه یکپارچه سرزمینی است. گام بنیادی برای بهبود کیفیت زندگی در مناطق مرزی، رویکردی است که نظام سیاست¬گذاری و برنامه¬ریزی کشور در محتوای اسناد توسعه تدارک دیده است. از این رو در ایران برنامه¬های پنج¬ساله توسعه به عنوان اسناد راهبردی توسعه کشور دارای اهمیت است که در این تحقیق تلاش شد به تحلیل محتوای برنامه¬های توسعه پنج ساله پس از انقلاب از حیث پرداختن به کیفیت زندگی در مناطق مرزی و تغییرات رویکرد مذکور طی شش دوره¬ی اسناد توسعه ایران پرداخته شود. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی است. داده¬ها با روش مطالعه¬ی اسنادی گردآوردی شده است. تحلیل داده¬ها در چارچوب تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی انجام گرفته است. برای تحلیل محتوای شش سند توسعه کشور از نرم افزار مکس¬کیودا استفاده شد. نتایج نشان داد برنامه¬ریزی برای توسعه ابعاد کیفیت زندگی مناطق مرزی به صورت یکدست و یکپارچه نبوده است و اختلاف زیادی بین میزان گرایش به ابعاد کیفیت زندگی می¬توان دید. همچنین در برنامه¬های توسعه پنج ساله ایران، تنوع و روزآمدی برنامه¬های اجرایی به لحاظ پرداختن به ابعاد کیفیت زندگی مناطق مرزی دارای کاستی و ضعف جدی است. به عبارتی، برنامه¬ها و اقدامات آن از جذابیت لازم برای اینکه بهبود و پیشرفت قابل توجه در کیفیت زندگی مرزنشینان ایجاد نماید، برخوردار نیست. در مجموع اینگونه استنباط می¬شود که تاکنون برای برنامه¬ریزان و سیاست¬گذاران، کیفیت زندگی در فضاهای مرزی یک مسئله اولویت¬دار نبوده است. بدین¬سان می¬¬توان گفت یکی از ریشه¬های اصلی چالش¬های کنونی مناطق مرزی، رویکرد نظام سیاست¬گذاری و برنامه¬ریزی است که تا زمان تدوام این ناعدالتی در سیاست¬گذاری، وضع مناطق مذکور تغییر چشمگیری نخواهد داشت.