مخاطرات دریاچه های رو به خشکی ایران برای سکونتگاه های انسانی پیرامونی و راهکارهای مقابله با آن

چکیده مقاله

در حال حاضر با افزایش خشکی در نتیجه خشکسالی و تغییرات اقلیمی از یک سو و ناکارآیی مدیریت منابع از سوی دیگر، شاهد کاهش سطح آب دریاچه‌ها یا تماماً خشک شدن برخی از دریاچه‌‌ها در ایران هستیم. مسلم این است که تضعیف یا نابودی این عنصر حیاتی (دریاچه‌‌ها) در اکوسیستم کشور، باعث بروز مشکلات و مخاطراتی به ویژه برای سکونتگاه‌‌های انسانی پیرامونی (اعم از شهرها و روستاها) و پسکرانه‌‌های دریاچه‌‌ها می‌‌شود. ازاین‌رو در مقاله حاضر کوشش شده ضمن شناسایی مخاطرات ناشی از روند خشکی دریاچه‌ها در ایران برای سکونتگاه‌‌های پیرامونی، راهکارهای مناسب به منظور مقابله با مخاطرات را از دیدگاه کارشناسی (نخبگان) ارائه شود. با توجه به ماهیت این تحقیق از روش ذهن شناختی کیو (Q) به منظور تحقق اهداف استفاده شده است. ابتدا بررسی تغییرات سطح آبی دریاچه‌های برجسته کشور در بازه‌ی ۲۰ساله اخیر گزارش شده سپس از طریق واکاوی محتوای اسناد و انجام مصاحبه با کارشناسان و نخبگان متخصص به تعداد 14 نفر، گزاره‌‌های 29 گانه مخاطرات ناشی از خشکی دریاچه‌‌ها در قالب 5 الگوی ذهنی شناسایی شد. همچنین 22 گزاره در قالب 4 الگوی ذهنی راجع به راهکارهای مناسب برای مقابله با خشکی دریاچه‌‌های کشور به دست آمد. نتیجه اینکه افول جدی بنیان‌‌های طبیعی در اکوسیستم پیرامونی دریاچه‌‌ها از عواقب این خشکی است که می‌‌تواند زمینه‌‌ساز چالش‌‌های انسانی- اجتماعی در فضای جغرافیایی شود. گذار از این شرایط در وهله‌‌ی اول منوط به اتخاذ رویکرد یکپارچه مدیریت مخاطرات برای ممانعت از دستکاری اکوسیستم، پایش مستمر خشکی دریاچه‌‌ها و اجرای برنامه‌‌های سازگار با محیط انسانی پیرامون دریاچه‌‌ها می‌‌باشد که از جمله آن می‌‌توان به ایجاد ستادهای مدیریتی محله‌‌ای که دارای ارتباط مستقیم با ستاد مدیریت بحران است، اشاره داشت.