اولویت‌بندی سیل‌خیزی زیرحوزه‌های آبخیز شمال دشت بیرجند با استفاده از عوامل مورفومتری و مدل ویکور

چکیده مقاله

حوزههای آبخیز از نظر خصوصیات مورفولوژیکی با هم تفاوت دارند، بهطوریکه در شرایط اقلیمی و محیطی یکسان واکنشهای هیدرولوژیکی گوناگونی خواهند داشت. باثبات بودن خصوصیات مورفومتری زیرحوزههای آبخیز باعث شده تا در مطالعات سیلخیزی مورد استفاده قرار گیرند. بررسی عوامل مورفومتری حوزههای آبخیز میتواند کمک شایانی به مدیریت و اولویتبندی زیرحوضههای سیلخیز داشته باشد. در این پژوهش از 14 عامل مورفومتری شامل شاخصهای انتگرال هیپسومتری، سینوسی جبهة کوهستان، نسبت کشیدگی، شکل حوزة آبخیز، پستی و بلندی، شیب متوسط، سینوسیتة رودخانة اصلی، عدم تقارن حوزة آبخیز، پهنای کف دره به ارتفاع آن، تراکم زهکشی، نسبت انشعابات، نسبت بافت، نگهداشت کانال و تقارن توپوگرافی استفاده شد. در ادامه از روش حداکثر آنتروپی برای تعیین ضریب تأثیر عوامل مختلف مورفومتری و از روش تصمیمگیری چندمعیاره ویکور برای اولویتبندی زیرحوزههای آبخیز منطقة شمال شهرستان بیرجند بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که بر اساس روش حداکثر آنتروپی شاخص پهنای کف دره به ارتفاع آن با اهمیت نسبی 0/51 بیشترین تأثیر را در بین دیگر عوامل مورفومتری برای تعیین سیلخیزی و اولویتبندی داشته است. بر اساس روش تصمیمگیری ویکور نیز زیرحوزههای آبخیز ،9 22 و 14 از نظر سیلخیزی در منطقة مطالعاتی بهترتیب، اولویت اول تا سوم را شامل شدهاند. بنابراین، برای اجرای پروژههای زیستی و مکانیکی آبخیزداری بر اساس عوامل مورفومتری در اولویت قرار دارند.