بررسی تاثیر وزن بنه و قارچ میکوریزا و کود زیستی ازتوباکتر بر صفات بیوشیمیایی زعفران (Crocus sativus L.)

چکیده مقاله

چکیده فارسی: پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر وزن بنه و قارچ میکوریزا و کود زیستی ازتوباکتر بر صفات بیوشیمیایی زعفران می باشد. این آزمایش در سال زراعی 1402-1401 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی بیرجند اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 3 سطح وزن بنه (1/0 تا 4، 1/4 تا 8 و 1/8 تا 12 گرم)، دو سطح کود زیستی باکتریایی (کاربرد و عدم کاربرد کود ازتوبارور-1 حاوی باکتری‌های Pantoea agglomerans سویهO4) و دو سطح کود زیستی مایکوریزا (حاوی قارچ میکوریزا آرباسکولار سویه‌هایGlomus mosseae ، Glomus intraradices و Glomus etunicatum و شاهد بدون میکوریزا) با 3 تکرار و 12 تیمار بود که در2 فصل رشد متوالی اجرا شد. نتایج بدست آمده، تاثیرات معنی دار تیمارهای مورد استفاده را بر صفات مورد بررسی نشان داد. اثر ساده باکتری ازتوباکتر و قارچ میکوریزا بر میزان کروسین، سافرانال، پیکروکروسین و آنتی اکسییدان کلاله های زعفران معنی دار بود. بالاترین میزان محتوای کروسین، سافرانال و پیکروکروسین به ترتیب (99/175، 736/22 و 476/28 ) از تیمار بنه های گروه وزنی 1/8-12 و عدم مصرف قارچ میکوریزا و مصرف باکتری ازتوباکتر بدست آمد. همچنین بیشترین درصد آنتی اکسیدان کلاله(30/63 درصد) را تیمار مصرف باکتری ازتوباکتر نشان داد. به طور کلی، کاربرد همزمان بنه هایی با وزن بالاتر و مصرف باکتری ازتوباکتر سبب بهبود در مواد موثره زعفران شد. علاوه بر آن نتایج نشان داد که با مصرف کودهای زیستی و با کاهش یا حذف کودهای شیمیایی می توان گام موثری در جهت کشاورزی ارگانیک و پایدار در کشت زعفران برداشت. مقدمه و بیان مسئله: زعفران در زمره ارزشمندترین گیاهان دارویی است که جایگاه ویژه ای در صنایع داروسازی و ادویه ای دارد. هم اکنون تقریبا 90درصد از تولید زعفران در دنیا به ایران تعلق دارد(آمارنامه جهاد کشاورزی سال 1400). اندازه بنه مادری یک فاکتور مهم در انتخاب پداژه های با کیفیت جهت کاشت می باشد (Kochaki et al., 2016). در مطالعه Shakri (2021)، بیشترین میزان سافرانال از تیمار بنه های 8 تا 12 گرم بدست آمد. با توجه به مشکلات فراوانی که در اثر مصرف بی رویه کودهای شیمیایی در بوم نظام های زراعی پدید آمده است، امروزه علاقه زیادی به مصرف کودهای زیستی و میکروبی برای استفاده در اکوسیستم های زراعی وجود دارد(Hasan, 2021). در پژوهشی، بالاترین محتوای کروسین از تیمار مصرف 1/0درصد ازتوباکتر بدست آمد(خیری، و همکاران.، ۱۳۹۷). همچنین، مصرف قارچ میکوریزا نقش مثبتی در افزایش کیفیت زعفران بویژه با افزایش محتوای پیکروکروسسین کلاله ها داشت(Caser et al., 2019). به منظور رسیدن به حداکثر عملکرد زعفران، استفاده از کودهای زیستی در جهت کاهش اثرات زیست محیطی و افزایش کیفیت محصول یکی از جدیدترین راهکارهای مفید در این گیاه است. اگر چه در خصوص اثر قارچ¬میکوریزا در زعفران گزارشات فوق وجود دارد اما اثر متقابل کودازتوبارور و قارچ میکوریزا بر زعفران نیاز به بررسی دارد، لذا تحقیق حاضر به منظور بررسی تاثیر وزن بنه و قارچ میکوریزا و کود زیستی ازتوباکتر بر صفات بیوشیمیایی زعفران اجرا شد، تا با انتخاب بهترین میزان استفاده از کودهای زیستی و وزن مناسب بنه زعفران، بتوان در جهت توسعه کشت و بهبود کیفیت این گیاه گام برداشت. مواد: آزمایش در سال زراعی 1402 -1401 در مزرعه دانشکده کشاورزی بیرجند انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‏های کامل تصادفی با 3 تکرار و 12 تیمار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل وزن بنه در 3 سطح (متوسط وزن 1/0 تا 4، 1/4 تا 8 و 1/8 تا 12 گرم)، کود زیستی باکتریایی در دو سطح (کاربرد و عدم کاربرد کود ازتوبارور-1) و کود زیستی مایکوریزا (حاوی قارچ میکوریزا آرباسکولار و شاهد) بود. روش‌ها: پداژه‏های زعفران در 3 گروه وزنی تقسیم شدند. اعمال تیمارهای باکتریایی به صورت غوطه وری بنه با تهیه سوسپانسیونی از باکتری های فوق درترکیب با آب مقطر طبق دستورالعمل شرکت زیست فناور سبز و تیمار میکوریزا به میزان 10 گرم با افزودن به چاله کشت طبق دستورالعمل شرکت دانش بنیان زیست سپیدان حیات پایا انجام شد. عملیات آماده‏سازی زمین شامل شخم اولیه، دیسک و تسطیح زمین توسط لولر در شهریورماه 1401 انجام شد. کرت‏هایی به ابعاد 1×2متر ایجاد گردید. پداژه‏های زعفران در مهرماه 1401 با تراکم 50 بنه در مترمربع توسط بیلچه کاشته شدند. آبیاری، در آبان، دی، اسفند و فروردین ماه انجام شد. برای تعیین میزان کروسین، پیکروکروسین و سافرانال به روش اسپکتروفتومتری طبق روش استاندارد ملّی زعفران ایران استفاده گردید. ظرفیت آنتی‌‌اکسیدانی کلاله زعفران با روش اندازه‌گیری کاهش ظرفیت رادیکالی با کمک DPPH اندازه‌گیری شد (Turkmen et al., 2005). روش‌های آماری: با استفاده از نرم افزار SAS 9.1 و مقایسه میانگین داده‌ها نیز با استفاده از آزمون توکی در سطح احتمال پنج درصد.