مقایسه واکنش غده اکوتیپ‌های مختلف اویارسلام ارغوانی (Cyperus rotundus L.) به دما و زمان

چکیده مقاله

اویارسلام ارغوانی به‌عنوان یک علف‌هرز سمج در سبزیجات جنوب استان کرمان و مناطق گرمسیر شناخته شده است. به‌منظور مقایسه واکنش غده اکوتیپ­های مختلف اویارسلام ارغوانی به پارامتر دما و زمان، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل سه اکوتیپ (جیرفت، کهنوج و بیرجند)، دما در شش سطح (40، 45، 50، 55، 60 و 65 درجه سانتی‌گراد) و زمان در هشت سطح (شاهد، یک، دو، چهار، هشت، 16، 32 و 64 ساعت) بود. نتایج این آزمایش نشان داد که دمای 40 درجه سانتی‌گراد در تمامی زمان­ها، تأثیر قابل توجهی بر روی صفات رشد اویارسلام نداشت، اما در دمای 45 درجه سانتی‌گراد با افزایش زمان در معرض دما، صفات مرتبط با رشد اویارسلام کاهش یافت. برآوردهای مدل لجستیک سه پارامتره نشان داد که مقدار زنده‌مانی غده یا T50 زنده‌مانی اکوتیپ جیرفت در دمای 45 سانتی‌گراد برابر با 64/14 ساعت بود، اما مقدار T50 برای دمای 50 سانتی‌گراد به 01/5 ساعت کاهش یافت که نسبت به دمای 45 سانتی‌گراد حدود 66 درصد کاهش نشان داد. این میزان در اکوتیپ کهنوج در دمای 45 سانتی‌گراد معادل 76/19 ساعت بود در‌حالی‌که در دمای 50 سانتی‌گراد مقدار این پارامتر به 73/2 ساعت (2/86 درصد) کاهش یافت. مقدار T50 برای اکوتیپ بیرجند در دمای 45 سانتی‌گراد معادل 90/12 ساعت بود اما در دمای 50 سانتی‌گراد برای کاهش 50 درصدی زنده‌مانی غده­ها مقدار T50 به 91/8 ساعت (31 درصد کاهش) رسید. کاربرد اطلاعات این تحقیق می­تواند نقش مهمی در مدیریت اویارسلام ارغوانی در مزارع سبزیجات داشته باشد.