مداخلات قلدری: مرور نظام‌مند پژوهش‌های ایران

چکیده مقاله

زمینه: قلدری، مسأله‌ای فراگیر و جدی در حوزۀ سلامت روانی-اجتماعی است که گروه‌های سنی مختلف در فرهنگ‌های گوناگون را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تاکنون مداخلات گوناگونی برای مقابله با این آسیب اجتماعی ارائه شده است. هدف: هدف پژوهش حاضر، مرور نظام‌مند مداخلات قلدری و قربانی شدن سنتی و سایبری در جمعیت عمومی ایران بود. روش: در یک مطالعۀ مروری نظام‌مند بر اساس دستورالعمل پریزما، پژوهش‌های کارآزمایی بالینی منتشر شده در حوزۀ قلدری در پایگاه‌های اطلاعاتی آنلاین (Magiran, Noormags, SID) در طی سال‌های 1382 تا 1403 با استفاده از ترکیب کلیدواژه‌های "قلدری" یا "زورگویی" یا "آزارگری" و "قلدری سایبری" یا "قلدری سنتی" یا "مزاحمت سایبری" مورد جستجو قرار گرفتند. از مجموع 403 مقالۀ منتشر شده، 90 مطالعه بر اساس معیارهای ورود در مقوله‌های ویژگی‌های کلی، ویژگی‌های گروه نمونه، دوره پیگیری، طرح پژوهش، پیامد و نوع مداخلات استخراج شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تمرکز عمده مداخلات بر قلدری سنتی بوده است و مداخلات قلدری یا قربانی شدن سایبری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بعلاوه، مشخص شد که کلیه مداخلات به صورت مقطعی و با محوریت داده‌ها یا گزارش‌های خودسنجی انجام شده است. همچنین، بیشتر مداخلات در گروه سنی نوجوانان که غالباً دانش‌آموزان دوره متوسطه بودند، صورت گرفته است. علاوه بر این، ارزیابی نوع مداخلات حاکی از این بود که آموزش مهارت‌های زندگی و مداخلات مبتنی بر تنظیم هیجان، رایجترین و پرکاربردترین مداخلات مرتبط با قلدری در گروه‌های سنی مختلف بودند. نتیجه‌گیری: به طور کلی، یافته‌های پژوهش حاضر ضرورت انجام مطالعات طولی، توجه به طراحی برنامه‌های پیشگیری از قلدری (به ویژه قلدری و قربانی شدن سایبری) در گروه دانشجویان و کودکان خردسال و در بافت‌های متنوع (از جمله محیط‌های شغلی) و نیز توجه به سایر روش‌های جمع‌آوری داده را به منظور درک دقیق‌تر پدیده قلدری و مقابله کارآمد با آن مورد تأکید قرار می‌دهند.