عوامل تدریس اثربخش از دیدگاه دانشجویان بر مبنای روش بنیاد‌بخشی نظریه

چکیده مقاله

تدریس مهم‌ترین کارکرد نظام ‌آموزش عالی است و اثربخشی آن اهمیت بسیاری دارد. پژوهش‌های انجام شده در زمینه تدریس اثربخش اکثراً با رویکرد کمی این موضوع را بررسی کرده‌اند، همچنین تعداد محدودی از پژوهش‌ها به بررسی دیدگاه دانشجویان به روش کیفی و با انجام مصاحبه‌های عمیق پرداخته‌اند، لذا هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل اثربخشی تدریس از دیدگاه دانشجویان و بر مبنای روش پژوهش بنیادبخشی نظریه است. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان موفق و ناموفق ترم پنجم و بالاتر دانشگاه بیرجند هستند. علت انتخاب دانشجویان ترم پنجم و بالاتر، تجربه کافی‌ آن‌ها از نحوه تدریس اساتید و قدرت تشخیص عوامل مؤثر و غیرمؤثر در تدریس اثربخش هستند. 32 نفر از دانشجویان دانشگاه بیرجند به روش نمونه‌گیری هدفمندِ ترکیبی انتخاب و با آنان مصاحبه شد. بر اساس یافته‌ها عوامل مؤثر در تدریس اثربخش در سه بخش عوامل زمینه‌ای (امکانات دانشگاهی، برنامه‌ریزی آموزش و جو هم‌کلاسی‌ها)، موجبات علّی (نقش استاد و نقش دانشجو) و پیامدها (تحول منش دانشجو) شناسایی و در قالب مدلی نظری ارائه شدند. «جذب دانشجو» مقوله‌ی مرکزی تدریس اثربخش شناسایی شده است. عوامل مؤثر در تدریس اثربخش به‌ترتیب اولویت روش‌های نوین تدریس، ارتباط استاد و دانشجو، تکالیف کلاسی، توان‌مندی علمی و جذب دانشجو هستند. سه عامل عمده‌ای که به تدریس غیراثربخش منجر می‌شوند تدریس سنتی، تعداد زیاد دانشجویان و عدم تخصص اساتید می‌باشند. براساس یافته‌‌ها، 30 راهکار برای تدریس اثربخش در آموزش عالی در 7 بخش شامل ویژگی‌های فردی، استفاده از تکنولوژی و شیوه‌های متنوع تدریس، نظارت و ارزشیابی، راهنمایی و ایجاد انگیزه، ارتباط استاد و دانشجو، مدیریت کلاس و برنامه‌ریزی آموزش، و امکانات آموزشی و رفاهی ارائه شده است.