آثار و پیامدهای آموزش‌وپرورشِ سایه؛ مروری نظام‌مند

چکیده مقاله

آموزش‌وپرورش سایه مجموعه‌ای از فعالیت‌های آموزشی خارج از مدرسۀ رسمی است که در سدۀ اخیر، این نوع آموزش با استقبال زیادی در جهان مواجه شده‌است. این آموزش برای بهبود شانس دانش‌آموزان برای حرکت موفقیت‌آمیز در فرایند آموزش طراحی شده‌است. در مقابل برخی از محققان وجود آموزشِ در سایه را تهدید برشمرده و حتی آن را نوعی کودک‌آزاری معرفی کرده‌اند. پژوهش‌های متعددی به بررسی آثار و پیامدهای آموزش‌وپرورش سایه پرداخته‌اند. هدف پژوهش حاضر مرور نظام‌مند آثار و پیامدهای آموزش‌وپرورش سایه ‌است. روش پژوهش، مرور نظام‌مند براساسِ مدل رایت و همکاران (2007) بوده‌است. جست‌وجوی نظام‌مند باتوجه به کلمات کلیدی در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر، به 940 تحقیق پژوهشی در بازۀ زمانی 2010 تا 2021 رسید که با در نظر گرفتن معیارهای شمول و عدم شمول، درنهایت 40 مقاله به‌عنوان نمونه برای تحلیل عمیق هدف پژوهش انتخاب شد. براساسِ تجزیه‌وتحلیل تحقیقات، آثار و پیامدهای شناسایی‌شده در حوزۀ آموزش‌وپرورشِ سایه آثار مثبت (آثار مثبت تحصیلی و روان‌شناختی برای دانش‌آموزان و آثار مثبت برای معلمان) و آثار منفی (برای دانش‌آموزان، جامعه، نظام آموزش رسمی و والدین) بودند و دسته‌ای از تحقیقات نیز آموزش‌وپرورشِ سایه را بی‌تأثیر نشان داده‌اند. بیشترین آثار مثبت شناخته‌شده در این حوزه، مربوط به پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان بوده و بیشترین مورد ذکرشده درزمینۀ آثار منفی، تشدید نابرابری‌های اجتماعی و آموزشی بوده‌است.