جمعیت کره زمین به سرعت رو به افزایش می‌باشد، به طوری که با رشد سالانه 4/1 درصد، در سال 2025 بالغ بر 3/8 میلیارد نفر خواهد رسید و پیش‌بینی می‌شود تا 20 سال آینده به 10 میلیارد نفر برسد. کمبود مواد غذایی برای جمعیت روبه افزایش جهان به ویژه برای کشورهای در حال توسعه، نگرانی‌های جدی را در رابطه با امنیت غذایی به وجود آورده است. بنابراین تأمین نیازهای غذایی افراد جامعه و امنیت غذایی، با توجه به رشد روزافزون جمعیت و پدیده انفجار جمعیتی، یکی از دغدغه‌های اساسی کشورها می‌باشد. علاوه بر آن، تخریب منابع آب و خاک، زوال تنوع زیستی کشاورزی، آلودگی آب و هوا به وسیله آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی و افزایش مقاومت آفات و بیماری‌ها به سموم شیمیایی، تنها معدودی از مشکلات زیست محیطی هستند که در کشاورزی امروز، کشورها با آن مواجه می باشند. لذا این دغدغه‌ها همواره مورد توجه متخصصان کشاورزی بوده و محور عمده تحقیقات و بررسی‌ها آنها را تشکیل می‌دهد. افزایش چشمگیر عملکرد در چند دهه گذشته تا حد زیادی، مرهون استفاده زیاد از کودهای شیمیایی بوده است، به طوری که مصرف کودهای شیمیایی در دنیا در فاصله سال‌های 1950 تا 1992، ده برابر افزایش یافته است. امّا افزایش مصرف نهاده‌های شیمیایی در اراضی کشاورزی، موجب معضلات زیست محیطی عدیده‌ای از جمله آلودگی منابع، افت کیفیت محصولات کشاورزی و کاهش میزان حاصلخیزی خاک‌ها گردیده است. همچنین مصرف بی‌رویه و نامتعادل کودهای شیمیایی به ویژه کودهای فسفری، سبب به هم خوردن توازن عناصر غذایی به ویژه عناصر کم مصرف در خاک شده، که باعث کاهش جذب عناصر آهن، روی، مس و بر درگیاه می‌انجامد. از طرفی دیگر، خاک‌های مناطق خشک، عموماً آهکی و دارای واکنش قلیایی هستند، این شرایط، همراه با فقر این خاک‌ها از نظر مواد آلی، باعث می‌شود که بسیاری از گیاهان در این خاک‌ها با کمبود عناصر غذایی کم مصرف به ویژه آهن، روی و مس روبرو شوند. انتقاد دیگری که به کودهای شیمیایی وارد می‌شود و دامنه گسترده‌ای هم دارد، عبارت است از آلودگی منابع آبی و عمدتاً مردابی شدن رودخانه‌ها و سفره‌های آبی زیرزمینی. کودهای محلول به سرعت آبشویی و وارد منابع آبی زیرزمینی می‌شوند. به نظر می‌رسد، مشکل اصلی در این مورد، مربوط به نیتراتها باشد، امّا سایر عناصر از جمله فلزات سنگین نیز، مشکل فوق را دو چندان کرده‌اند. به علاوه ممکن است مقادیر زیادی نیتروژن و فسفر وارد آبهای سطحی شوند و مشکلاتی جدی در زمینه طغیان جلبک‌ها ایجاد کنند که به مرگ و میر ماهیان منتهی شود. به عقیده محققان، چنانچه بشر بخواهد با برنامه (رژیم) غذایی حاضر خود، ادامه حیات دهد، می‌بایست افزایش خارج از تصوری را در تولید محصولات کشاورزی در نظر بگیرید. ولی این موضوع به علت فشار بیش از حد وارده به منابع و مصرف زیاد کودهای شیمیایی و غیره، نهایتاً موجب استهلاک زایدالوصف زمین های کشاورزی و کاهش کیفیت و باروری خاک‌ها و حتی هدر رفت بسیاری از اراضی می‌گردد، که احتمالاً تأمین نیاز غذایی بشر را دشوار نموده یا غیرممکن می‌سازد. از طرفی با افزایش تصاعدی جمعیت، افزایش ضایعات تولید شده درجهان، رو به افزایش می‌باشد، که باعث ایجاد مشکلات جدی و بخصوص آلودگی‌های زیست محیطی گشته است. این ضایعات احتیاج به ایجاد مکان‌هایی، جهت انهدام، آزادسازی بو و بخارات آمونیاک در هوا دارند، زیرا آنها باعث آلودگی آب‌های زیرزمینی شده و سلامتی انسان و محیط را تهدید می‌نمایند. به همین علل، امروزه اطمینان از تولید مداوم و پایدار فرآورده‌های غذایی سالم همراه با حفظ محیط زیست و توجه به مناسبات اجتماعی و اقتصادی، موضوع قابل توجهی در علوم مختلف مانند کشاورزی، اکولوژی و محیط زیست بوده و مورد توجه روزافزون کشاورزان، پژوهشگران، دولتمردان و سیاستگذاران قرار گرفته است. کشاورزی پایدار، نوعی کشاورزی است که در جهت منافع انسان بوده، کارآیی بیشتری در استفاده از منابع دارد و با محیط در توازن است و باید بتواند خصوصیات کیفی محیط زیست را حفظ کرده یا افزایش دهد و از منابع طبیعی محافظت کند. از این رو، متخصصان در‌ پی آنند تا با توسعه تولیدات و روش‌های جدید، مانند مصرف کمتر نهاده‌های شیمیایی، تولید سموم اختصاصی‌تر، استفاده از فرآورده‌های بیولوژیکی و بکارگیری روش‌های تلفیقی در کنترل آفات، بتوانند اثرات سوء نهاده‌های شیمیایی را کاهش دهند تا از این طریق بتوانند کشاورزی پایدار را توسعه دهند. یکی از راه‌های کشاورزی پایدار، استفاده از کودهای آلی و زیستی به عنوان گزینه‌ای جایگزین برای کودهای شیمیایی به منظور افزایش حاصلخیزی خاک برای تولید محصولات در کشاورزی پایدار مطرح می‌باشد. مصرف کودهای آلی و بیولوژیک در یک سیستم مبتنی بر کشاورزی پایدار، ضمن حفظ سلامت محیط زیست، موجب افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی و غذایی می‌شود. ماده آلی، قلب کشاورزی پایدار تلقی می‌شود و حاصلخیزی خاک به شدت، وابسته به وضعیت ماده آلی در خاک است. اثرات طولانی مدت مواد آلی به صورت بهبود در تولید و یا کاهش نهاده‌‌های تولید، ظاهر می‌شود. مواد آلی صرف نظر از فراهم کردن عناصر غذایی، اثرات مختلفی را بر خصوصیات خاک به ویژه خصوصیاتی که با شرایط فیزیکی خاک مرتبط هستند می‌گذارند و بدلیل بهبود ظرفیت نگه‌داری آب، بهبود نفوذپذیری آب و سهولت توسعه ریشه، باعث افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی می شوند و همچنین نقش تنظیم‌کنندگی در برابر تغییرات pH را دارند. همچنین مواد آلی خاک، حاوی عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم به فرم آلی و ریزمغذی‌ها می‌باشند، امّا در مقایسه با فرم معدنی آنها، فراهمی و تحرک این عناصر در ترکیبات آلی معمولاً بسیار کمتر می‌باشد. امروزه، علی رغم تمایل کشورهای توسعه ‌یافته به حفظ و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی خود و استفاده از کشاورزی پایدار و ارگانیک، متأسفانه در کشور ما هنوز این موضوع به درستی اجرا نشده است. معمولاً کشاورزان با هدف رسیدن به عملکرد بالا در جهت تولید محصولات کشاورزی، به صورت نامتعادل از کودهای شیمیایی استفاده می‌کنند و باعث تخریب زمین می‌گردند، این در حالی است که بخش عمده زمینهای کشاورزی در ایران را، خاک‌های مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهند، که از نظر ماده آلی نیز فقیر می‌باشند، که این امر ضرورت افزایش تدریجی کود‌های آلی به خاک‌های ایران را بیش از پیش نمایان می‌سازد. همچنین مشارکت کشاورزان در استفاده از کودهای آلی و زیستی می‌تواند در عملی ساختن سیاست‌های مدیریت بهینه از منابع، مؤثر واقع شود. بنابراین استفاده از کودهای آلی و زیستی در خاک‌های کشور امری ضروری و حیاتی می‌باشد، تا با استفاده از این کودها، شاهد بهبود حاصلخیزی خاک و افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی در کشورمان باشیم. همچنین فساد محصولات کشاورزی بعد از برداشت در اثر آلودگی‌های میکروبی هر ساله خسارات فراوانی را به تولیدکنندگان وارد می‌کند و مقادیر قابل توجهی از این محصولات کشاورزی (حدود 30 درصد) در اثر فساد ناشی از این آلودگی‌ها دور ریخته می‌شوند. از جمله روش‌های سالم و بی‌خطر برای کاهش ضایعات پس از برداشت محصولات باغی، استفاده از ترکیبات زیستی طبیعی تحت عنوان عصاره طبیعی یا اسانس‌های گیاهی است. اسانس‌های گیاهی، پتانسیل جایگزینی با قارچکش‌های شیمیایی را در مدیریت بیماری‌های پس از برداشت میوهها و سبزیجات دارند. لذا، استفاده از اسانس‌های گیاهی در راستای نیل به کشاورزی پایدار به‌عنوان ایدهای جدید در کاهش ضایعات پس از برداشت و افزایش کیفیت و عمر انبارمانی محصولات باغی در کشاورزی توسعه یافته مطرح می‌باشد. لذا با توجه به مطالب فوق و اهمیت این موضوع، کتاب حاضر به منظور بررسی و ارزیابی نقش کودهای آلی، بیولوژیک و ترکیبات زیستی بر عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی بویژه محصولات باغبانی به رشته تحریر درآمده است، که می‌تواند مورد استفاده دانشجویان، اساتید، محققین و دست اندرکاران در حوزه کشاورزی قرار گیرد. در این کتاب علاوه بر ارایه مطالبی درباره کودهای آلی و بیولوژیک و ترکیبات زیستی، سعی گردیده است که از نتایج پژوهش‌های علمی محققین کشور ما درباره کودهای مذکور استفاده گردد، تا یک کتاب علمی و کاربردی در حوزه کشاورزی پایدار و ارگانیک خصوصاً در حوزه باغبانی فراهم گردد. صاحب نظران و خوانندگان ارجمند می‌توانند جهت بهبود هر چه بیشتر کیفیت مطالب کتاب، انتقادها و پیشنهادهای خود را با مؤلف کتاب در میان گذارند. در پایان این اثر ناچیز علمی، تقدیم به ساحت اقدس پیامبر مهربانی(ص) و ائمه معصومین می گردد. انشالله که مورد رضایت و عنایت حق تعالی قرار گیرد. محمدحسین امینی‌فرد دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه بیرجند